সুস্থিৰ আৰু সমৃদ্ধিশালী ভৱিষ্যত নিশ্চিত কৰাৰ বাবে বিত্তীয় পৰিকল্পনা এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। ইয়াৰ লগত আপোনাৰ বৰ্তমানৰ আৰ্থিক পৰিস্থিতিৰ মূল্যায়ন কৰা, বাস্তৱসন্মত আৰ্থিক লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰা আৰু সেই লক্ষ্যসমূহ লাভ কৰিবলৈ এটা ৰোডমেপ তৈয়াৰ কৰাটো জড়িত হৈ থাকে। আপুনি মাত্ৰ আপোনাৰ বিত্তীয় যাত্ৰা আৰম্ভ কৰক বা আপোনাৰ বৰ্তমানৰ বিত্তীয় পৰিকল্পনা উন্নত কৰিব বিচাৰিছে, এই গাইডে আপোনাক আপোনাৰ বিত্তীয় পৰিকল্পনা ফলপ্ৰসূভাৱে আৰম্ভ কৰাত সহায় কৰিব।

১/ আপোনাৰ বৰ্তমানৰ আৰ্থিক পৰিস্থিতি বুজি লওক (Understand Your Current Financial Situation)

বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ প্ৰথম পদক্ষেপ হ’ল আপোনাৰ বৰ্তমানৰ আৰ্থিক পৰিস্থিতিৰ বিষয়ে স্পষ্ট বুজাবুজি লাভ কৰা। ইয়াৰ লগত জড়িত আছে:

আয়ৰ মূল্যায়ন (Income Assessment): আপোনাৰ দৰমহা, ব্যৱসায়িক লাভ, বিনিয়োগ আৰু আন যিকোনো আয়ৰ উৎসকে ধৰি সকলো উৎসৰ পৰা আপোনাৰ মুঠ আয় গণনা কৰক।

খৰচৰ মূল্যায়ন (Expenses Evaluation): আপোনাৰ সকলো খৰচ অনুসৰণ কৰক, ফিক্সড (যেনে, ভাড়া, বন্ধক, ইউটিলিটি) আৰু ভেৰিয়েবল (যেনে, গেলামাল, মনোৰঞ্জন) দুয়োটা। ফলপ্ৰসূ বাজেটৰ বাবে আপোনাৰ খৰচৰ ধৰণ বুজাটো অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।

ঋণ বিশ্লেষণ (Debt Analysis): ঋণ, ক্ৰেডিট কাৰ্ডৰ বেলেঞ্চ বা আন যিকোনো বাকী থকা পেমেণ্টকে ধৰি আপোনাৰ ঋণৰ মুঠ পৰিমাণ নিৰ্ধাৰণ কৰক।

সম্পত্তি আৰু দায়বদ্ধতা (Assets and Liabilities): আপোনাৰ সকলো সম্পত্তি (যেনে, সম্পত্তি, বিনিয়োগ, সঞ্চয়) আৰু দায়বদ্ধতা (যেনে, ঋণ, বন্ধক, ক্ৰেডিট কাৰ্ডৰ ঋণ) তালিকাভুক্ত কৰক। ইয়াৰ দ্বাৰা আপোনাৰ স্পষ্ট সৰ্বমূঠ সম্পত্তিৰ ছবি পাব।

২/ বিত্তীয় লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰক (Establish Financial Goals)

নিৰ্দিষ্ট আৰু সাধনযোগ্য বিত্তীয় লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰাটো সফল বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ বাবে মৌলিক উপাদান। লক্ষ্য হ্ৰস্বম্যাদীৰ পৰা (যেনে, জৰুৰীকালীন পুঁজি জমা কৰা, ক্ৰেডিট কাৰ্ডৰ ঋণ পৰিশোধ কৰা) দীৰ্ঘম্যাদী (যেনে, ঘৰ কিনা, অৱসৰৰ পৰিকল্পনা)লৈকে ভিন্ন হ’ব পাৰে। নিশ্চিত কৰক যে আপোনাৰ লক্ষ্যসমূহ হ'ল:

জুখিব পৰা (Measurable): আপোনাৰ লক্ষ্যৰ পৰিমাণ নিৰ্ণয় কৰক যাতে আপুনি আপোনাৰ অগ্ৰগতি অনুসৰণ কৰিব পাৰে আৰু আপুনি কেতিয়া সেইবোৰ লাভ কৰিছে সেয়া জানিব পাৰে।

সাধনযোগ্য (Achievable): আপোনাৰ লক্ষ্যসমূহ বাস্তৱসন্মত আৰু আপোনাৰ আৰ্থিক ক্ষমতাৰ ভিতৰত হোৱাটো নিশ্চিত কৰক।

প্ৰাসংগিক (Relevant): আপোনাৰ লক্ষ্যসমূহ আপোনাৰ মূল্যবোধ আৰু দীৰ্ঘম্যাদী লক্ষ্যৰ সৈতে মিল ৰাখক।

সময় নিৰ্ধাৰণ (Time-bound): প্ৰতিটো লক্ষ্যত উপনীত হোৱাৰ বাবে এটা নিৰ্দিষ্ট সময়সীমা নিৰ্ধাৰণ কৰক।

৩/ বাজেট তৈয়াৰ কৰক (Create a Budget)

ফলপ্ৰসূ বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ বাবে বাজেট এক মৌলিক আহিলা। ই আপোনাক আপোনাৰ আয় আবণ্টন, খৰচ অনুসৰণ আৰু আপোনাৰ লক্ষ্যৰ বাবে সঞ্চয় কৰাত সহায় কৰে। বাজেট কেনেকৈ তৈয়াৰ কৰিব লাগে ইয়াত উল্লেখ কৰা হৈছে:

আপোনাৰ আয় লিপিবদ্ধ কৰক (Record Your Income): আয়ৰ সকলো উৎস আৰু নিজ নিজ পৰিমাণৰ তালিকা প্ৰস্তুত কৰক।

আপোনাৰ খৰচ অনুসৰণ কৰক (Track Your Expenses): আপোনাৰ খৰচৰ শ্ৰেণীবিভাজন কৰক (যেনে, গৃহ, খাদ্য, পৰিবহণ) আৰু আপোনাৰ অতীতৰ খৰচৰ অভ্যাসৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি প্ৰতিটো শ্ৰেণীৰ বাবে এটা নিৰ্দিষ্ট পৰিমাণ আবণ্টন কৰক।

আয় আৰু খৰচ তুলনা কৰক (Compare Income and Expenses): নিশ্চিত কৰক যে আপোনাৰ মুঠ আয় আপোনাৰ মুঠ খৰচতকৈ বেছি। যদি নহয়, তেন্তে আপুনি খৰচৰ সালসলনি কৰিব লাগিব বা আয় বৃদ্ধিৰ উপায় বিচাৰিব লাগিব।

সঞ্চয় আৰু বিনিয়োগৰ বাবে আবণ্টন কৰক (Allocate for Savings and Investments): আপোনাৰ আয়ৰ এটা অংশ সঞ্চয়, বিনিয়োগ আৰু ঋণ পৰিশোধৰ বাবে আবণ্টন কৰক।

৪/ জৰুৰীকালীন পুঁজি গঢ়ি তোলক (Build an Emergency Fund)

জৰুৰীকালীন পুঁজিয়ে অভাৱনীয় খৰচ বা আৰ্থিক জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ বাবে আৰ্থিক সুৰক্ষাৰ জাল প্ৰদান কৰে। কমেও তিনিৰ পৰা ছমাহৰ জীৱন-যাপনৰ খৰচ এটা পৃথক, সহজে উপলব্ধ একাউণ্টত সঞ্চয় কৰাৰ লক্ষ্য ৰাখক।

৫/ ঋণ বুদ্ধিমানৰূপে পৰিচালনা কৰক (Manage Debt Wisely)

ঋণ ব্যৱস্থাপনা বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ দিশ। প্ৰথমে উচ্চ সুতৰ ঋণ, যেনে ক্ৰেডিট কাৰ্ডৰ বেলেঞ্চ পৰিশোধ কৰাটোক অগ্ৰাধিকাৰ দিয়ক। ঋণ পৰিশোধৰ পৰিকল্পনা প্ৰস্তুত কৰক আৰু ঋণ হ্ৰাস ত্বৰান্বিত কৰিবলৈ নূন্যতম পৰিশোধতকৈ অধিক ধন পৰিশোধ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰক।

৬/ বুদ্ধিমানৰূপে বিনিয়োগ কৰক (Invest Wisely)

সময়ৰ লগে লগে ধন গঢ়াৰ বাবে বিনিয়োগ কৰাটো অতি প্ৰয়োজনীয়। ষ্টক, বণ্ড, মিউচুৱেল ফাণ্ড, ৰিয়েল এষ্টেট আৰু অৱসৰৰ একাউণ্টকে ধৰি বিভিন্ন বিনিয়োগৰ বিকল্পৰ ওপৰত গৱেষণা কৰক। আপোনাৰ বিত্তীয় লক্ষ্য আৰু বিপদ সহনশীলতাৰ সৈতে মিল থকা বিনিয়োগ কৌশল তৈয়াৰ কৰিবলৈ বিত্তীয় উপদেষ্টাৰ পৰামৰ্শ লওক।

৭/ অৱসৰৰ বাবে পৰিকল্পনা (Plan for Retirement)

অৱসৰৰ পৰিকল্পনা আৰম্ভ কৰাটো কেতিয়াও সোনকালে নহয়। আৰামদায়ক অৱসৰ মিউচুৱেল ফাণ্ড, এন পি এছ, অটল পেঞ্চন পৰিকল্পনাৰ দৰে অৱসৰৰ একাউণ্টত নিয়মিতভাৱে বিনিয়োগ কৰক।

৮/ নিজক আৰু নিজৰ পৰিয়ালক ৰক্ষা কৰক (Protect Yourself and Your Family)

স্বাস্থ্য বীমা, জীৱন বীমা, অক্ষমতা বীমা আৰু সম্পত্তিৰ বীমাকে ধৰি অভাৱনীয় পৰিঘটনাৰ পৰা আপোনাৰ বিত্তীয় আৰু আপোনজনক সুৰক্ষিত কৰিবলৈ উপযুক্ত বীমা কভাৰেজ লাভ কৰক।

৯/ নিয়মিতভাৱে আপোনাৰ বিত্তীয় পৰিকল্পনা পৰ্যালোচনা আৰু সালসলনি কৰক (Review and Adjust Your Financial Plan Regularly)

বিত্তীয় পৰিকল্পনা এককালীন কাম নহয়। নিয়মিতভাৱে আপোনাৰ আৰ্থিক অৱস্থা, লক্ষ্য আৰু বিনিয়োগসমূহ পৰ্যালোচনা কৰক। আপোনাৰ জীৱনৰ পৰিস্থিতি, আয় বা আৰ্থিক লক্ষ্যৰ পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি প্ৰয়োজন অনুসৰি আপোনাৰ পৰিকল্পনাৰ সালসলনি কৰক।

সামৰণিত ক’ব পাৰি যে বিত্তীয় পৰিকল্পনা আৰম্ভ কৰাটো এটা সুস্থিৰ বিত্তীয় ভৱিষ্যত সুৰক্ষিত কৰাৰ দিশত এক সক্ৰিয় পদক্ষেপ। আপোনাৰ আৰ্থিক অৱস্থা বুজি পোৱা, সাধনযোগ্য লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰা, বাজেট তৈয়াৰ কৰা আৰু আপোনাৰ ধন বুদ্ধিমানৰূপে পৰিচালনা কৰাটো এটা সফল বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ অপৰিহাৰ্য উপাদান। প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ হৈ থাকক, অৱগত থাকক আৰু মনত ৰাখিব যে বিত্তীয় পৰিকল্পনাৰ দিশত সৰু সৰু পদক্ষেপেও দীৰ্ঘম্যাদীভাৱে যথেষ্ট পৰিৱৰ্তন আনিব পাৰে।